Het Sint Barbaragilde en de Barbarakapel in de H. Lambertuskerk
In de zestiende eeuw waren er in Veghel verschillende kerkelijke broederschappen. Dat waren verenigingen die samen geld betaalden om een altaar in de kerk te onderhouden.
In de H. Lambertuskerk stonden verschillende altaren, elk met een eigen naam, die door een broederschap werd onderhouden.
De heilige die op het altaar werd vereerd, werd de beschermheilige van de broederschap. Zo had ook het Sint Barbaragilde een eigen altaar.
Toen de Meierij in 1648 in handen kwam van de Republiek werd de katholieke godsdienst verboden. Alleen de protestantse godsdienst was nog toegestaan. Ook in Veghel. En dat was lastig voor de gilden want ze konden hun altaren niet meer gebruiken.
Het was in 1659 ook verboden optochten door het dorp te houden op kerkelijke feestdagen. De gilden besloten niet te luisteren naar de regels van de Staten-Generaal. Daarom gingen ze gewoon door met de optochten op feestdagen door het dorp.
Ergens in de negentiende eeuw hielden de gilden op te bestaan. De laatste gegevens die we in Veghel over het gilde hebben dateren uit 1829. In dat jaar bracht koning Willem I een bezoek aan Veghel. De gilden van Sint Barbara, Sint Joris, Sint Catharina en Sint Antonius werden gevraagd de koning feestelijk te ontvangen. Als dank daarvoor kregen zij een halve ton bier. Bij notariële akte werd op 22 januari 1980 besloten een nieuw gilde in Veghel op te richten. Het nieuwe gilde ging Sint Barbaragilde heten en werd gezien als een vervolg op het oude Sint Barbaragilde. Het gilde kreeg een eigen kapel in de H. Lambertuskerk van Veghel.
Vanaf 1980 was de kapel rechts achter in de kerk. Vanwege veiligheidsoverwegingen heeft men in 1988 een hekwerk geplaatst in de kerk waardoor het grootste gedeelte van de kerk niet meer bereikbaar was. Dit had als nadeel dat de Mariakapel niet dagelijks bereikbaar was voor de gelovigen om een gebedje en/of kaarsje op te steken. De Barbarakapel werd Mariakapel. De Barbarakapel werd verplaatst naar de Antoniuskapel, links voor in de kerk.
In de Barbarakapel zie je natuurlijk het beeld van de H. Barbara, patrones van het Sint Barbaragilde. De naam Barbara is ontleend van het Griekse woord ‘Barbaros’, wat betekent vreemd of uit het buitenland. Volgens haar naam moet zij dus van elders zijn gekomen. Over de heilige Barbara is niet veel bekend. Ze zou zijn gestorven in het jaar 306 als een zeer schone dochter van een rijk man uit Nicodemië in Klein Azië, Dioscurus.
Als opgroeiend jong meisje werd zij vanwege haar grote schoonheid verafgood door haar vader. Om haar te beschermen tegen wereldse invloeden van buiten sloot hij haar op in een toren. Ondanks haar isolement slaagde zij er toch in om in aanraking te komen met het christendom. Op haar verzoek liet haar vader de toren uitbreiden met een badruimte, dat voorzien was van twee ramen.
Tijdens een reis van haar vader nam Barbara de gelegenheid waar om daar een derde raam te laten plaatsen; symboliserend de Drievuldigheid.
Toen haar vader weer thuis kwam moest Barbara hem in verband met het derde raam wel bekennen dat zij zich tot het christendom had bekeerd. Dit bericht kwam hard aan bij haar heidense vader. Hij liet haar voor de rechter slepen en gruwelijk martelen. In de daarop volgende nacht bezocht Christus haar in de kerker en heelde al haar wonden. Door de genezing werd Diocurus zo woedend dat hij haar mee nam naar de gerechtsplaats en haar met eigen handen onthoofdde.
De legende zou niet compleet zijn als niet onmiddellijk een hemels strafgericht zou zijn gevolgd. Dit gebeurde dan ook. Direct na de daad brak er onweer uit. De bliksem sloeg op het zwaard en trof Diocurus. Deze stortte dood ter aarde.
De H. Barbara wordt altijd afgebeeld met een toren met drie ramen en een zwaard. In de Barbarakapel hangt het hoofdvaandel van het gilde waarop de beeltenis van Sint Barbara voorkomt. Het hoofdvaandel werd ontworpen door Marius de Leeuw. De kleuren zijn rood-zwart-wit, dat waren de kleuren uit het wapen van de familie Van Erp, de oude heren van Erp en Veghel.
Ook zien we in de Barbarakapel op een lezenaar het dodenboek van het gilde. In dit dodenboek staan de namen vermeld van de overleden gildebroeders. Van elke (inmiddels 27) overleden gildebroeder, is een aantal bladzijden opgenomen in het boek waarop te lezen staat wat voor een gildebroeder hij geweest is. Ook is zijn gedachtenis prentje en een foto erbij geplaatst.
Aan de wand hangt een tweetal borden waarop de gedachtenis kruisjes van de overleden gildebroeders zijn geplaatst.
De naamdag van Sint Barbara is op 4 december. Elk jaar rond deze datum worden op een zaterdagavond in een H. Mis één of meerdere nieuwe gildebroeders geïnstalleerd. Direct na de H. Mis gaan alle gildebroeders en gildezusters naar de Barbarakapel en steken daar een kaarsje op.
Na deze plechtigheid volgt de teeravond in het gildehuis ‘De Geerkens’ in het Prins Willem Alexander Sportpark.
Oktober 2014 Sint Barbaragilde Veghel
André Velthausz, Deken Schrijver